Tattoos op de Werkvloer: De Nederlandse Regelgeving en Realiteit

Tattoos zijn tegenwoordig meer mainstream dan ooit. Volgens recente cijfers heeft ongeveer één op de vijf Nederlanders een tattoo. Maar ondanks de toenemende populariteit en acceptatie, blijft er een spanningsveld bestaan tussen persoonlijke expressie en professionele verwachtingen op de werkvloer. Mag een werkgever je tattoos verbieden? Kun je geweigerd worden voor een baan vanwege je lichaamskunst? En hoe zit het eigenlijk met de Nederlandse wetgeving hieromtrent? In deze blog duiken we dieper in de regelgeving en realiteit van tattoos op de Nederlandse werkvloer.

De Juridische Situatie in Nederland

In Nederland wordt discriminatie op de werkvloer gereguleerd door verschillende wetten, waaronder Artikel 1 van de Grondwet en de Algemene Wet Gelijke Behandeling (AWGB). Deze wetten verbieden discriminatie op basis van onder andere ras, geslacht, leeftijd, religie, seksuele geaardheid en handicap. Opvallend is echter dat uiterlijke kenmerken zoals tattoos, piercings of haarkleur niet expliciet worden genoemd in deze anti-discriminatiewetgeving.

Dit betekent dat er juridisch gezien een grijs gebied bestaat. Werkgevers mogen in principe eisen stellen aan het uiterlijk van hun werknemers, mits deze eisen objectief te rechtvaardigen zijn vanuit het oogpunt van de functie en niet discriminerend zijn op basis van de beschermde kenmerken. Een werkgever mag dus niet zomaar iemand weigeren of ontslaan vanwege tattoos, maar kan wel kledingvoorschriften of representativiteitseisen stellen als deze redelijk en functioneel zijn.

Er zijn enkele belangrijke rechtszaken geweest die meer duidelijkheid hebben gegeven. Zo oordeelde de rechter in een zaak uit 2022 dat een werkgever het recht heeft om van BOA-personeel te eisen dat zij zichtbare tatoeages bedekken tijdens diensten. De rechter achtte dit een redelijke eis vanwege het belang van een neutrale en uniforme uitstraling bij handhavers.

Representativiteitsbeleid: Wat Mogen Werkgevers Eisen?

Werkgevers mogen een representativiteitsbeleid voeren waarin eisen worden gesteld aan het uiterlijk van werknemers. Dit beleid moet echter wel aan bepaalde voorwaarden voldoen:

• Functionaliteit: De eisen moeten een duidelijk verband hebben met de functie. Voor functies met veel klantencontact of representatieve functies kunnen strengere eisen gelden dan voor backoffice functies.
• Consistentie: Het beleid moet consequent worden toegepast op alle werknemers in vergelijkbare functies.
• Redelijkheid: De eisen mogen niet onredelijk belastend zijn voor werknemers.
• Geen discriminatie: Het beleid mag niet leiden tot indirecte discriminatie op basis van beschermde kenmerken.

In de praktijk betekent dit dat een werkgever mag vragen om tattoos te bedekken als deze aanstootgevend zijn (bijvoorbeeld met gewelddadige of discriminerende afbeeldingen) of als een neutrale uitstraling essentieel is voor de functie. Voor ambtenaren geldt bijvoorbeeld dat zichtbare tatoeages of andere versieringen zijn toegestaan, mits ze niet aanstootgevend zijn. Het is echter belangrijk om onderscheid te maken tussen zichtbare en niet-zichtbare tattoos. Een werkgever heeft in principe geen zeggenschap over tattoos die onder normale werkkleding verborgen blijven.

Verschillen per Sector en Functie

De acceptatie van tattoos verschilt sterk per sector en functie. Hier is een overzicht van hoe verschillende sectoren doorgaans omgaan met zichtbare tattoos:

• Creatieve sector: In de creatieve industrie, zoals reclame, design, media en kunst, worden tattoos vaak gezien als een vorm van zelfexpressie en zijn ze doorgaans breed geaccepteerd, zelfs aangemoedigd.
• Horeca en retail: De acceptatie varieert hier sterk per bedrijf en doelgroep. Hippe koffiebars of kledingwinkels gericht op jongeren staan vaak positief tegenover tattoos, terwijl luxe restaurants of high-end winkels mogelijk strengere regels hanteren.
• Financiële en juridische sector: Deze sectoren zijn traditioneel conservatiever. Hoewel er langzaam verandering optreedt, kunnen zichtbare tattoos hier nog steeds als onprofessioneel worden beschouwd, vooral in functies met klantencontact.
• Gezondheidszorg: In de zorg gelden vaak specifieke regels vanuit hygiëne-overwegingen. Tattoos op handen kunnen bijvoorbeeld als problematisch worden gezien vanwege de frequente handdesinfectie. Daarnaast speelt in sommige zorginstellingen ook het contact met oudere patiënten een rol, die mogelijk minder gewend zijn aan zichtbare tattoos.
• Onderwijs: Ook hier is een verschuiving gaande. Waar vroeger strenge regels golden, zijn tattoos nu op veel scholen geaccepteerd, mits ze niet aanstootgevend zijn. Op sommige conservatievere scholen kunnen echter nog steeds beperkingen gelden.
• Overheid en handhaving: Voor functies bij politie, defensie en andere overheidsdiensten gelden vaak specifieke regels. Zichtbare tattoos in het gezicht, op de handen of nek zijn vaak niet toegestaan of moeten worden bedekt. Tattoos met politieke, extremistische of aanstootgevende inhoud zijn vrijwel altijd verboden.

Het is belangrijk om te beseffen dat er ook binnen sectoren grote verschillen kunnen bestaan tussen individuele werkgevers. Sommige traditionele bedrijven moderniseren hun beleid, terwijl andere vasthouden aan conservatievere normen.

Solliciteren met Tattoos: Praktische Tips

Als je tattoos hebt en op zoek bent naar een baan, kunnen deze tips je helpen om professioneel over te komen tijdens het sollicitatieproces:

• Doe vooronderzoek: Verdiep je in de bedrijfscultuur van de organisatie waar je solliciteert. Bekijk hun website, sociale media en eventuele foto's van het team om een indruk te krijgen van de dresscode en algemene uitstraling.
• Eerste indruk: Voor een eerste sollicitatiegesprek is het vaak verstandig om zichtbare tattoos te bedekken, tenzij je zeker weet dat het bedrijf hier open voor staat. Dit geeft je de kans om eerst op basis van je kwalificaties beoordeeld te worden.
• Wees eerlijk: Als je tattoos hebt die niet gemakkelijk te bedekken zijn (zoals op handen of nek), is het beter om hier open over te zijn. Vraag tijdens het gesprek naar het beleid rondom tattoos.
• Focus op je kwalificaties: Zorg dat je sollicitatie en gesprek vooral gaan over je vaardigheden, ervaring en wat je kunt bijdragen aan het bedrijf.
• Overweeg timing: Als je nieuwe, zichtbare tattoos overweegt, denk dan na over de timing in relatie tot je carrière. Het kan verstandig zijn om eerst een positie te verwerven en de bedrijfscultuur te leren kennen voordat je kiest voor zeer zichtbare tattoos.

Uit onderzoek blijkt dat hoewel 90% van de werkzoekenden vindt dat tattoos en piercings geen probleem zouden moeten zijn bij sollicitatiegesprekken, recruiters hier soms anders over denken. Het is daarom belangrijk om realistisch te zijn over de mogelijke impact van zichtbare tattoos op je carrièrekansen in bepaalde sectoren.

Veranderende Tijden: De Trend naar Meer Acceptatie

De goede nieuws is dat de acceptatie van tattoos op de werkvloer duidelijk toeneemt. Wat tien jaar geleden nog onacceptabel was, wordt nu in veel sectoren getolereerd of zelfs gewaardeerd. Deze verandering wordt gedreven door verschillende factoren:

• Demografische verschuiving: Naarmate meer mensen met tattoos doorstromen naar leidinggevende posities, veranderen ook de normen binnen organisaties.
• Talent aantrekken: In een krappe arbeidsmarkt kunnen bedrijven het zich niet veroorloven om talent af te wijzen op basis van uiterlijke kenmerken zoals tattoos.
• Diversiteit en inclusie: Veel organisaties erkennen het belang van een diverse en inclusieve werkomgeving, waarin ruimte is voor verschillende vormen van zelfexpressie.
• Veranderende consumentenperceptie: Ook klanten en cliënten zijn steeds meer gewend aan tattoos, waardoor het argument dat klanten aanstoot zouden nemen aan tatoeages minder steekhoudend wordt.

Een interessante ontwikkeling is dat sommige bedrijven tattoos nu zelfs zien als een pluspunt voor bepaalde functies, omdat ze authenticiteit en creativiteit kunnen uitstralen. Dit geldt vooral voor merken die zich richten op jongere doelgroepen of die een rebelse of artistieke uitstraling willen cultiveren.

Conclusie: Balans tussen Authenticiteit en Professionaliteit

De realiteit van tattoos op de Nederlandse werkvloer is genuanceerd. Hoewel er juridisch gezien een grijs gebied bestaat, is er een duidelijke trend naar meer acceptatie. Toch blijven er verschillen tussen sectoren en individuele werkgevers, en is het belangrijk om bewuste keuzes te maken over zichtbare tattoos in relatie tot je carrièrepad.

Voor werknemers is het zaak om een balans te vinden tussen persoonlijke expressie en professionele verwachtingen. Voor werkgevers is het belangrijk om een representativiteitsbeleid te hebben dat duidelijk, redelijk en niet-discriminerend is, en dat aansluit bij de bedrijfscultuur en functie-eisen.

Uiteindelijk gaat het om wederzijds respect: respect van werkgevers voor de persoonlijke keuzes en expressie van hun werknemers, en respect van werknemers voor de legitieme bedrijfsbelangen en verwachtingen van hun werkgever.

"Een tattoo is een persoonlijke keuze en vorm van zelfexpressie. In een ideale wereld zou iedereen beoordeeld worden op zijn of haar kwaliteiten en niet op uiterlijke kenmerken. Hoewel we nog niet in die ideale wereld leven, bewegen we er wel steeds meer naartoe."